Vader moest hard werken om het hoofd boven water te houden. Dat deed hij dan ook… werken. Als je als kind waardering wilde krijgen van vader. Dan moest je werken. Dus al jong hielpen alle zoons mee in het bedrijf. Al dat werken leverde wel resultaat op. Van een klein bedrijf werden ze groot. Op de locatie met koeien ontstond ook een veehandel en er werden machines van hunzelf en derden gerepareerd en later ook verkocht. De bedrijven versterkten elkaar. Ieder had zijn eigen taken en verantwoordelijkheden. Een zus regelde alles op kantoor. Er kwam personeel. De familie werkte zes dagen in de week van vroeg tot laat, nooit werd er gestopt voor het donker was.
Werken was de norm en zo’n strenge norm gaat vaak ten koste van iets. Personeel kan niet voldoen aan deze arbeidsethos – dat leidt intern tot gemor. In de familie wil de derde generatie het bedrijf niet overnemen. Te groot, te veel druk, te veel uren. Hoewel voor sommigen pensioen in zicht komt en er behoefte is aan meer ruimte, is het uitzicht op rust beangstigend. Zo beangstigend dat je liever doorwerkt. Want als je zo vervlochten bent met je bedrijf en familie, wie ben je dan als je niet werkt?
Als mediator kwam ik aan tafel, omdat er een conflict ontstond met een medewerker. Deze medewerker begon over een sabbatical en eigen ontwikkeling. Dat was niet bespreekbaar, want de familie kent het formuleren van eigen wensen en behoeften niet. Maar, zoals zo vaak, leidt een dergelijk conflict ook tot inzicht. Want, niet alleen in dit conflict, maar ook bij de bedrijfsoverdracht en wens tot pensionering werd zichtbaar dat het leven meer is dan werken. Er volgden individuele gesprekken en familiegesprekken. Wat is de oorsprong van jullie bedrijf, wat is belangrijk? Welke belangen (jij – je familie – het bedrijf) staan voorop? Vragen die ervoor zorgden dat de ondernemers met iets meer afstand kijken naar hun werk en opnieuw keuzes maken. Er volgden organisatorische aanpassingen. Ze moesten zich opnieuw leren verhouden tot zichzelf en tot elkaar. Minder hard werken, gewaardeerd zijn om wie je bent, je bent meer dan je bedrijf…
En nu: Na het inzicht komt het wennen en dan het doen. Stapje voor stapje naar een ander evenwicht en een nieuwe fase.
Dorine Zwaan
Agrimediator
