Bij de afronding van een conflict passen soms verontschuldigingen. Soms wil een partij al tevoren excuses: ‘hij moet eerst sorry zeggen anders praat ik niet met hem’. Dat gaat ervan uit dat de andere partij het ermee eens is dat hij schuldig is of dat eenzijdige verontschuldigingen gepast zijn. De eis tot excuses wordt door de ander ervaren als een vernedering en soms is die ook zo bedoeld: ‘jij moet op de knieën’. Dat gaat niet werken omdat het een aanslag is op het zelfrespect en het zelfbeeld.
Beginnen met spreken over schuld ( en boete) is bij het oplossen van een conflict niet zo’n begaanbare weg. Belangrijk is om te weten wat iemand precies bedoelt met de excuses die gevraagd worden. Wil hij een schuldbekentenis en boetedoening of gaat het om de erkenning dat hij schade, een tekort of leed heeft ervaren.
Bij de eis tot schulderkenning en boetedoening schiet de ander in de verdediging: ´hoe zo excuses…., en jij dan….`
Als er gevraagd wordt om onder ogen te zien dat de ander een negatieve ervaring, schade of leed heeft als gevolg van de interactie tussen beide partijen, is het mogelijk samen te onderzoeken hoe dat zo is gekomen. Is sprake van bewuste opzet (zelden), is er sprake van verwijtbare onachtzaamheid ( soms) , is er sprake van onnadenkendheid en een eenzijdige kijk op gebeurtenissen ( vaak). En dat laatste is vaak wederzijds aanwezig.
Zo’n gesprek kan leiden tot erkenning van het effect van je handelen op de andere partij. En dat is niet hetzelfde als het schuldig zijn aan dat effect. Mogelijk wel van erkenning van het aandeel dat je hebt gehad in het ontstaan en het verloop van het conflict. En het biedt ook, meer dan een debat over schuld en boete, de mogelijkheid tot het zoeken naar een vergelijk over de schade, herstel van de verhoudingen en afspraken over voorkomen van herhaling. Meestal is het bij een conflict of spanningen tussen mensen zo dat ieder erkend wil zien wat de gebeurtenissen voor hem of haar hebben betekend. Die wederzijdse erkenning helpt. Dat is niet hetzelfde als erkenning van schuld. Eenzijdige boetedoening helpt niet; daarmee wordt de machtsbalans verstoord.
Slecht afgeronde vredesonderhandelingen, zeker als er sprake is van vernederingen, leiden tot wrok en tot nieuwe oorlogen.
